Czy odkrycia w astronomii i w astronautyce to tematy zupełnie niezwiązane z naszym codziennym życiem? Może myślisz, że nigdy nie będziesz miała lub miał okazji poznać wynalazków i rozwiązań wykorzystywanych podczas kosmicznych eksploracji?

Nic bardziej mylnego! Nauki z obszaru STEM (z ang.: S – Science – nauka, T – Technology – technologia, E – Engineering – inżynieria, M – Mathematics – matematyka), w tym astronomia i astronautyka, towarzyszą nam w naszej codzienności oraz czynią życie wygodniejsze i bezpieczniejsze. Szereg przedmiotów, których używamy, powstały jako efekt uboczny projektów związanych z eksploracją Kosmosu lub pojawiły się i weszły do szerszego wykorzystania znacznie wcześniej.

W internecie lub literaturze popularno-naukowej znajdziesz wiele przykładów kosmicznych wynalazków, które używasz lub znasz. Oto kulka z nich, może zainspirują Cię do dalszych poszukiwań kosmicznych śladów w Twojej codzienności.

1. Nawigacja satelitarna

Pewnie jednym z pierwszych przykładów, który może przyjść Ci do głowy jest nawigacja satelitarna. Używanie  satelitów do precyzyjnego określania położenia na ziemi wykorzystujemy np. w nawigacjach samochodowych, ułatwiając sobie szybkie dotarcie pod wybrany adres. Wiele z aplikacji w naszych telefonach komórkowych, monitorujących przemierzany przez nas dystans i zliczających liczbę kroków, opiera się na systemie GPS. Ale nawigacja satelitarna pozwala nam także na lepsze prognozowanie pogody. Nie wiesz, czy zabrać ze sobą parasol lub zaplanować wypad za miasto na weekend?  Aktualnie możesz wejść na odpowiednią stronę internetową i zobaczyć bieżące zdjęcia satelitarne naszej atmosfery, po to, aby dowiedzieć się o zachmurzeniu czy frontach pogodowych.

2. Narzędzia bezprzewodowe

Kolejny przykład to narzędzia bezprzewodowe, które powstawały i rozwijały się dzięki podbojowi Kosmosu. Jednym z celów misji Apollo było zebranie przez astronautów próbek księżycowego gruntu, co wymagało stworzenia narzędzi pomocnych w pobieraniu takiego materiału. NASA we współpracy ze znanym producentem narzędzi opracowała serię elektronarzędzi (m.in. akumulatorową wiertarkę), które miały pomóc w bezproblemowym pobieraniu skał z powierzchni Księżyca. Nawet odkurzacz bezprzewodowy ma swój kosmiczny rodowód. Powstał, aby ograniczyć ilość kurzu wydzielanego w czasie odłupywania księżycowego gruntu.

3. Filtry do wody

Być może lubisz pić wodę i korzystasz z filtrów w swoich butelkach lub dzbankach? Dla ich rozwoju  potrzeby i doświadczenia astronautów miały duże znaczenie. Choć samo filtrowanie wody jest starym wynalazkiem, to dopiero misje kosmiczne wymusiły opracowanie naprawdę efektywnych filtrów. Wynikało to z faktu, że – o ile żywność można zabezpieczyć zmniejszając jej wagę np. w procesie liofilizacji (proces suszenia w niskiej temperaturze i przy obniżonym ciśnieniu) – to koniecznym było znalezienie sposobu na dostarczanie astronautom wody niezbędnej do przeżycia. Aktualnie – za sprawą filtracji – woda na stacji kosmicznej krąży w obiegu prawie zamkniętym, co wymaga użycia systemów służących jej oczyszczaniu. W związku z tym, inżynierowie NASA zastosowali w filtrach aktywowany chemicznie węgiel drzewny i jony srebra. Rozwiązanie to stosuje się obecnie również w konsumenckich filtrach, używanych w kranach czy czajnikach.

4. Koce termiczne / folie NRC

Najprawdopodobniej w swojej apteczce znajdziesz folię NRC czyli cienki, metalizowany srebrno-złoty koc z tworzywa sztucznego. Być może wykorzystywałaś/wykorzystywałeś go podczas wyjazdów pod namiotem lub widziałaś/widziałeś w trakcie akcji ratunkowych. Cechą folii NRC jest nieprzepuszczalność m.in. dla pary wodnej i odbijanie promieniowania cieplnego. W zależności od tego, którą stroną się przykryjesz, folia będzie Cię ogrzewać lub ochładzać – w zależności od potrzeby.  Folia NRC została opracowana na potrzeby NASA w latach siedemdziesiątych, ale obecnie jest stosowana przez nas w różnych sytuacjach, a w wielu przypadkach ratuje życie chroniąc poszkodowanych np. przez hipotermią. 

5. Teleopieka i telemedycyna

Technologie kosmiczne mają wpływ na rozwój medycyny. W kosmosie zdrowie to podstawa, więc stale poszukiwane są rozwiązania wspierające sprawność astronautów. Przykładowo, astronauci pracujący na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), mogą odbywać telekonsultacje z lekarzami na Ziemi. W Europejskim Centrum Badań i Technologii Kosmicznych ESA prowadzone są prace nad prototypem technologii kompaktowego systemu monitorowania, który będzie zbierał i przesyłał dane fizjologiczne oraz robotycznego systemem do wykonywania i analizy badań ultrasonograficznych. Celem tych technologii jest poprawa profilaktyki, rozwój teleopieki domowej i telekonsultacji. Obecnie, w związku z dużym obciążeniem systemu ochrony zdrowia, wszelkie innowacje z obszaru teleopieki i telemedycy mogą mieć duże znaczenie dla poprawy zdrowia każdego z nas. Dlaczego zatem nie korzystać z kosmicznych rozwiązań?

6. Sztuczna komora serca

Nawet sztuczna komora serca (znana jako Micromed De Bakey) wszczepiana pacjentom z problemami kardiologicznymi została opracowana pośrednio dzięki technologiom kosmicznym. W latach osiemdziesiątych David Saucier - inżynier odpowiedzialnym za pompy paliwa w silnikach rakietowych – trafił na stół operacyjny. Lekarze, którzy go operowali - George Noon i Michael DeBakey od lat próbowali udoskonalić sztuczną komorę serca. Spotkanie świata medycyny i inżynierii kosmicznej zaowocowało niezwykłym sukcesem. David Saucier bazując na doświadczeniach związanych z napędzaniem rakiet – podsunął obu kardiochirurgom pomysł na stworzenie niezawodnej komory serca, znana jako Micromed De Bakey. Komora - dzięki tylko jednej ruchomej części – charakteryzuje się bardzo wysoką niezawodnością i od kilku lat jest wszczepiana pacjentom.

Czy takie przykłady nie są dla Ciebie przekonujące? STEM otacza Cię z każdej strony, co pokazuje że warto inwestować w jego poznawanie już od najmłodszych lat.

Jeśli jesteś rodzicem. opiekunem lub nauczycielem (niezależnie od przedmiotu, którego uczysz) staraj się zaciekawić dzieci otaczającym ich światem. Pokaż, że matematyka to nie tylko suche liczby i wzory, a nowoczesne technologie może zrozumieć każdy – niezależnie od płci czy wieku.

STEM jest naszym stałym towarzyszem, którego warto poznać i polubić.